Maand: januari 2022

Tijdens mijn studie Serious Gaming besefte ik me steeds meer hoe theater en simulatie-gebaseerd leren (zoals met behulp van serious games) met elkaar verbonden zijn. Beiden zijn voor een groot deel gebaseerd op immersie: het volledig opgaan in de fictie. Ook dramaturgische principes zoals geloofwaardigheid, spanningsopbouw en conflicten spelen in simulatie-gebaseerd leren een grote rol. Er is één groot verschil: waar bij theater de toeschouwer over het algemeen als passieve consument de voorstelling meemaakt is diegene bij simulatie-gebaseerd leren daadwerkelijk een deelnemer. Hij is onderdeel van het verhaal, en de keuzes die hij binnen de simulatie maakt bepalen het verloop van het verhaal.

Dit is maar één van de vele onderwerpen die in mijn eerste boek ‘De veilige speeltuin’ aan bod komen. In mijn boek probeer ik te achterhalen wat er voor nodig is om simulatie-gebaseerd leren zo effectief mogelijk in te zetten binnen leer- en veranderprocessen. Het begint met de vraag waaróm simulatie-gebaseerd leren eigenlijk zo’n effectieve manier van leren is. Met behulp van verschillende leer- en motivatietheorieën kan ik die vraag beantwoorden. Vervolgens gaan we dieper in op het ontwerp- en gebruikersproces van simulaties: hoe zorg je voor een veilige leeromgeving, hoe maak je je simulatie aantrekkelijk om te gebruiken, hoe baken je leerdoelen af, op wat voor manier kun je de effecten van een simulatie meten?

Ik heb de afgelopen twee jaar met immens veel plezier aan het boek gewerkt. Het was een zoektocht die me talloze nieuwe inzichten heeft verschaft en die mijn vakmanschap vergrootte. Ik ben alle mensen die me hebben geholpen bij het schrijven van dit boek – deskundigen, meelezers, collega’s – enorm dankbaar voor alle tijd en moeite die ze hebben geschonken.

‘De veilige speeltuin. Hoe simulatie-gebaseerd leren beter en effectiever kan’ is vanaf nu te bestellen via www.boekscout.nl

“Als op het toneel twee mensen een conflict hebben dan is het niet enkel een botsing van karakters. Het is een botsing van wereldbeelden.” Aldus één van mijn speldocenten op de theaterschool. Ik ben het grotendeels met haar eens. Als Hamlet in een existentiële crisis belandt over de vraag of hij wel of niet de moord op zijn vader moet wreken vertegenwoordigd hij de twijfelende mens (ach, de tijd dat mensen nog durfden te twijfelen en niet alles zeker wisten) die het moet opnemen tegen de absolute waarheden en de rechtlijnigheid van de nieuwe koning Claudius. De komedies van Molière tonen de botsing tussen de hypocrisie van de schone schijn en de oprechtheid en waarheid. Tsjechov beschrijft in ‘De kersentuin’ hoe het geloof in de maakbare toekomst in conflict komt met het koesteren van het verleden.

Is dit ook van toepassing op de conflicten die de basis vormen van serious games? Elke game is tenslotte gebaseerd op een conflict (hetzij met een of meerdere tegenspelers, hetzij met de uitdagingen die het spel zélf biedt). In hoeverre vertegenwoordigen de contrasterende belangen van spelers ook verschillende wereldbeelden? Het is een interessante vraag omdat hij direct raakt aan een ander thema waar ik eerder over heb geschreven: in hoeverre kunnen serious games opvattingen van mensen beïnvloeden, zoals hun vermogen tot inleving en altruïsme? In een game die kinderen leert om te rekenen kun je lastig spreken van een botsing van opinies, maar veel serious games gaan een stap verder: ze vragen een nauwkeurige afweging van belangen in een complexe situatie en elke keuze die de speler maakt zegt iets over zijn of haar visie op de werkelijkheid.

Eén soort conflict komt al snel naar voren als we het hebben over conflicterende wereldbeelden. In het oude Griekenland vertegenwoordigde de god Dionysos (of Bacchus) de ongeremdheid, de passie, de roes, het ‘buiten jezelf treden.’ Niet voor niks komt het allereerste theater ook voort uit de dionysische erediensten: volgelingen van deze god dronken en dansten net zo lang tot ze daadwerkelijk ‘iemand anders’ werden. Daar tegenover staat Apollo, de god van de rede en het verstand. De beroemde tragedie ‘De Oresteia’ van de Griekse dichter en toneelschrijver Aeschylos beschrijft het proces hoe een maatschappij transformeert van een gevoels- (inclusief bloed- en eerwraak) naar een rationele samenleving.

Deze botsing van een Dionysische en een Appolonistische visie op de maatschappij vinden we in de opzet van veel games terug. Enerzijds kent elke game een structuur: zonder afbakening wordt elk spel al snel een chaos. Het speelbord / speelvloer, de tijd (of het aantal rondes), de spelregels; het zijn allemaal representanten van Apollo die ons vertellen aan welke afspraken we ons dienen te houden. Daar tegenover staat echter Dionysos die ons aanvuurt: “Probeer het, doe je best, je kunt het! Ook al sta je achter, je kunt nog winnen!” En waar Apollo de regels bewaakt daagt Dionysos ons uit om de regels maximaal op te rekken (zonder ze te breken overigens, want de vrijheid die Dionysos ons biedt is niet oneindig. Afspraken, beloftes en codes waren ook voor Dionysos letterlijk heilig). Denk maar aan een voetbalwedstrijd waar in de blessuretijd de spelers nog één keer alles geven wat ze hebben om zodoende de wedstrijd in hun voordeel te beslechten, terwijl ze zich wel aan de geldende regels moeten houden (met alle frustratie van dien).

Ook inhoudelijk zien we hoe passie en rede, Dionysos en Apollo binnen serious games vaak met elkaar in conflict komen. Veel simulaties en serious games dagen de speler uit om een eigenzinnige, creatieve oplossing te vinden voor een probleem. Liever dat dan alleen maar ‘het beleid’ of ‘de regels’ te volgen. Wanneer je doet ‘zoals het hoort’ heb je dikke kans dat je de uitdaging verliest. Het is voor de speler continue balanceren tussen zich houden aan de (spel)regels en tegelijkertijd zijn eigen, unieke, creatieve probleemoplossende vermogen aanspreken. Waar Apollo aangeeft “hoe het moet” staat Dionysos in de coulissen te roepen en te stoken: “Probeer wat anders! Neem risico! Ga op je gevoel af!” Het zijn twee diametraal verschillende manieren van naar het leven kijken.