Eén van de redenen waarom simulatie-gebaseerd leren zo effectief is heeft te maken met hei feit dat simulaties de gebruiker een grote mate van vrijheid gunnen om zelfstandig keuzes te maken. Dit geldt zeker voor het gebruik van serious games. Natuurlijk: er zijn spelregels waar je je aan dient te houden, en gezond verstand wat als houvast kan dienen. Maar uiteindelijk maak jij als speler je eigen afweging: ga ik links of rechts, offer ik een stuk op of niet, speel ik de kaart ja of nee? Het spel geeft je feedback over het effect van de keuze. De rottigheid (of de uitdaging, dat is maar hoe je het bekijkt) zit ‘m er vaak in dat het effect niet gelijk zichtbaar is; iedereen die wel eens heeft geschaakt kent het fenomeen dat je door je tegenstander van het bord wordt geveegd omdat je een aantal zetten eerder één -schijnbaar klein- onhandige zet deed. En die ene verkeerde inschatting blijkt tien zetten later een catastrofe van jewelste te hebben veroorzaakt.
Toevallig (of juist niet, wie zal het zeggen) ging het afgelopen week in mijn les Zenmeditatie over het maken van keuzes. Keuzes maken doen we elke dag, van het moment van opstaan (“Of draai ik me nog even om”) tot aan het slapen gaan (“Nu al, of toch nog even een episode op Netflix bingewatchen?”) We kunnen niet NIET keuzes maken, aangezien ergens van afzien of iets nalaten te doen uiteindelijk óók een keuze is. “De mens is gedoemd om vrij te zijn”, zei de Franse filosoof Jean-Paul Sartre al.
Mijn zen-docent gaf een aantal verstandige tips over hoe om te gaan met keuzes. Om er een paar te noemen:
Overzie bij belangrijke en onbelangrijke keuzes die je maakt de gevolgen voor de korte termijn en de gevolgen voor de lange termijn. Iets dat voor de korte termijn voordelig is, is vaak op de lange termijn onvoordelig en vice versa.
Stel keuzes waar mogelijk uit, want met het verstrijken van de tijd komt er vaak aanvullende informatie, die je opnieuw voor een keuze kan plaatsen.
Weet dat niemand ooit vooraf weet wat de juiste keuze is, maar dat als je met (redelijke)overtuiging achter je keuze staat, bijna altijd blijkt dat je de juiste keuze hebt gemaakt.
Kijk in keuze momenten niet te veel naar je oude ervaringen, want meestal is de situatie niet meer de oude.
(Bron: ‘Zen en keuzes maken’ van Rients Ritskes)
Wat me in eerste instantie even ontregelde (“Heel goed”, zou mijn docent waarschijnlijk zeggen, “Zen moet soms even ontregelen”) is de gedachte dat het vaak effectief is om een keus uit te stellen. De tijd geeft je nieuwe informatie die je soms een hele andere keus laat maken. En nog sterker: soms is het bewust kiezen om géén actie te ondernemen de beste keus die je kunt maken. ‘Wu wei’ wordt het in het Taoïsme wel genoemd, vrij vertaald ‘Niet-doen.’ ‘Wu wei’ betekent niet passief blijven en je onttrekken aan je verantwoordelijkheid; het betekent wel dat door ‘niet te doen’ je de situatie de kans geeft zichzelf op te lossen. Laat de natuur, de kosmos, de Tao zichzelf maar herstellen. Hoe meer je er aan rommelt hoe erger je de boel maakt.
Een goede game kan je leren om ‘niet te doen.’ Niet gelijk een keus maken, niet reageren vanuit je eerste impuls. Neem de tijd om alle opties eens rustig te beschouwen, weeg de voors en tegens tegen elkaar af, wacht eerst eens wat de tijd zal brengen. “Bezint eer gij begint” zou mijn juffrouw van de lagere school zeggen, al klinkt ‘Wu wei’ toch mooier.
En een andere mooie is het laatste citaat: kijk niet teveel naar je oude ervaringen. Je gewoontes, je patronen, je overlevingsstrategieën: ze kunnen je danig in de weg zitten als je wordt geconfronteerd met nieuwe uitdagingen. Ervaren spelers kennen de waarde van flexibiliteit, van je steeds opnieuw aanpassen aan veranderende omstandigheden. Serious games -bedoeld om mensen beter te laten functioneren in het dagelijks leven- helpen je om op een speelse manier te zien dat er meerdere oplossingen zijn voor een probleem. Creatief, probleemoplossend vermogen kan uitstekend worden gestimuleerd met behulp van games. “Play is the highest form of research” zei Einstein.